Top

Ευεξία – ποιότητα ζωής: τι μας βοηθάει να αναπτυχθούμε;

Η θεωρία Aυτοπροσδιορισμού (Self-Determination Theory, SDT) είναι μια οργανισμική θεωρία, την οποία άρχισα να γνωρίζω και να προσπαθώ να κατανοήσω και να εμβαθύνω τα τελευταία τρία χρόνια. Όσο περισσότερο διαβάζω και μαθαίνω για την SDT, τόσο περισσότερο “μαγεύομαι” κυρίως για τις πρακτικές εφαρμογές της σε πάρα πολλά πεδία της καθημερινότητας μας, στις εργασιακές μας σχέσεις, στις διαπροσωπικές, αλλά και στις οικογενειακές μας σχέσεις.

Ξεκίνησε ως μια θεωρία κινήτρων από τους Ricard Ryan και Edward Deci, οι οποίοι άρχισαν να μελετούν τους παράγοντες που υπονομεύουν ή διευκολύνουν τα εσωτερικά κίνητρα του ατόμου και μέχρι σήμερα έχουν αναπτύξει έξι υπο-θεωρίες για να μελετήσουν τις συνθήκες που βοηθούν τους ανθρώπους να αναπτυχθούν, να έχουν βέλτιστα κίνητρα και να βιώνουν μια αίσθηση ευημερίας. Οι Ryan & Deci το 1994 μίλησαν για τις τρεις Βασικές Ψυχολογικές Ανάγκες που έχουν εγγενώς και ανεξαρτήτως πολιτισμικού πλαισίου όλοι οι άνθρωποι.

Με τη βοήθεια διαπολιτισμικών και διαχρονικών ερευνών, κατέληξαν ότι οι 3 βασικές ψυχολογικές ανάγκες είναι η ανάγκη για αυτονομία, ικανότητα και σύνδεση. Στην SDT όταν μιλάμε για αυτονομία δεν την ταυτίζουμε με την ανεξαρτησία, αλλά εννοούμε την ανάγκη των ατόμων να νιώθουν ότι αυτενεργούν και ότι οι ίδιοι ορίζουν τις πράξεις τους. Έρευνες δείχνουν ότι η ικανοποίηση των αναγκών για αυτονομία, ικανότητα και σύνδεση ενισχύει την ποιότητα ζωής του ατόμου και οδηγεί σε βέλτιστα κίνητρα και ευημερία, ενώ η ματαίωση των παραπάνω αναγκών, έχει συνδεθεί με μείωση της κινητοποίησης και της ευημερίας του ατόμου.

Η ανάγκη μας για αυτονομία ικανοποιείται όταν ζούμε και λειτουργούμε σε ένα πλαίσιο όπου μπορούμε να επιλέγουμε τους στόχους μας, τη στρατηγική που χρειάζεται να ακολουθήσουμε και να έχουμε ενδιαφέρον για τη δραστηριότητα με την οποία καταπιανόμαστε χωρίς να πρέπει να υποκύπτουμε σε εξωτερικές πιέσεις. Η ανάγκη για ικανότητα αντίστοιχα ικανοποιείται όταν έχουμε μπροστά μας μια βέλτιστη πρόκληση, λαμβάνουμε θετική ανατροφοδότηση από τους γύρω μας, η οποία όμως περιέχει μία ή/και περισσότερες πληροφορίες που μπορούμε να αξιοποιήσουμε. Τέλος νιώθουμε να ικανοποιείται η ανάγκη για σύνδεση όταν βιώνουμε ζεστασιά και ενσυναίσθηση κατά την αλληλεπίδραση με τους γύρω μας και κατ’ επέκταση νιώθουμε ότι το ανήκειν.

Μπορούμε να βρισκόμαστε σε πλαίσια (εργασιακό, διαπροσωπικό κλπ), στα οποία να νιώθουμε ότι αυτές οι τρεις βασικές ψυχολογικές ανάγκες ικανοποιούνται; Αν αυτό δεν είναι εφικτό σε έναν ικανοποιητικό βαθμό, μπορούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και με τον αναστοχασμό και την παρατήρηση να βελτιώσουμε ή/και να αλλάξουμε τις συνθήκες που υπονομεύουν τις βασικές ψυχολογικές μας ανάγκες.

 

Κρητικού Μαρίνα
PhDc Συμβουλευτική Ψυχολογία
Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια

 

Photo: https://wellbeingpeople.com/